Liefde, leven en erfrecht: samenlevingscontract verbroken, maar tóch erfgenaam?

Wanneer een samenwonende partner overlijdt, kan het erfrecht soms onverwachte wendingen nemen. Dat blijkt opnieuw uit een uitspraak van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 20 mei 2025. In deze zaak draaide het om de vraag of de langstlevende partner, ondanks het beëindigen van de samenlevingsovereenkomst, toch erfgenaam bleef.

Het Hof koos uiteindelijk voor een opmerkelijke benadering: de affectieve band tussen de samenwoners woog zwaarder dan de formele beëindiging van de samenlevingsovereenkomst.

De achtergrond van de zaak

De erflaatster en haar partner waren al sinds 1981 samen en hadden in 1992 een gezamenlijke woning gekocht. Op diezelfde dag sloten zij een samenlevingsovereenkomst én maakten ze een testament. Daarin benoemde de erflaatster haar partner tot haar enige erfgenaam en executeur, zulks ‘’mede ter voldoening aan haar verzorgingsplicht jegens hem”.

In 2018 kreeg de erflaatster een hersenbloeding en werd zij opgenomen in een zorginstelling. Kort daarna schreef zij een brief aan haar partner waarin zij de samenlevingsovereenkomst formeel opzegde. De kinderen van erflaatster zagen daarin het bewijs dat de samenleving én de verzorgingsplicht waren geëindigd en dat de testamentaire erfstelling dus niet meer gold.

Na het overlijden van erflaatster op 22 mei 2021 hebben haar kinderen aanspraak gemaakt op hun legitieme portie en eind 2021 haar nalatenschap beneficiair aanvaard. Zij vorderden in eerste aanleg onder meer een verklaring voor recht dat de kinderen erfgenamen van erflaatster zijn en vereffenaars van haar nalatenschap en dat haar partner noch erfgenaam, noch executeur, noch vereffenaar is. Zij wezen in dit kader op:

• de beëindiging van de samenlevingsovereenkomst in 2018;

• het feit dat erflaatster en haar partner niet meer samenwoonden; en

• het beginsel dat een verzorgingstestament vervalt als de feitelijke verhouding verandert.

De rechtbank Midden-Nederland ging hierin mee: de partner werd géén erfgenaam geacht. Maar de partner ging in hoger beroep.

Wat vond het Hof?

Het Hof oordeelde anders. De samenlevingsovereenkomst was inderdaad opgezegd.

De brief van 19 oktober 2018 was geldig, ook al was deze niet aangetekend verzonden.

Toch stond dat niet gelijk aan het verbreken van de affectieve relatie.

De affectieve relatie bestond nog steeds. Uit latere brieven bleek dat erflaatster nog steeds van haar partner hield en zelfs hoopte weer samen te wonen. Ook al had erflaatster de samenlevingsovereenkomst opgezegd, het was en bleef haar wens en intentie haar leven samen met haar partner, met wie zij al bijna 40 jaar lief en leed deelde, voort te zetten, aldus het Hof. De opzegging had vooral praktische redenen: haar gezondheid liet samenwonen niet meer toe.

De testamentaire bedoeling bleef volgens het Hof dus overeind. Erflaatster en haar partner hadden samen een woning. Erflaatster wenste kennelijk te regelen dat haar partner als langstlevende in de woning kon blijven wonen en heeft hem daarom tot haar enige erfgenaam benoemd. De omstandigheid dat zij door ziekte niet meer samenwoonden, deed daar niets aan af. Het Hof benadrukte dat er geen aanwijzingen waren dat erflaatster haar testament had willen herroepen of dat de erfstelling afhankelijk was van het samenwonen.

Kortom: de partner bleef enig erfgenaam én executeur. De kinderen konden alleen aanspraak maken op hun legitieme portie en werden hiertoe middels een te nemen akte door het Hof in de gelegenheid gesteld.

Wat kunnen samenwoners hiervan leren?

Deze uitspraak laat zien dat de intentie van de erflater doorslaggevend kan zijn, ook als de feitelijke situatie (zoals het samenwonen) verandert. Toch is dat geen vrijbrief om niets te regelen, integendeel.

Praktische tips voor samenwoners:

• Houd testamenten actueel. Als de relatie verandert, bijvoorbeeld door ziekte, verhuizing of breuk, bespreek dit met de notaris en pas zo nodig het testament aan.

• Leg helder vast wat “verzorgingsplicht” betekent. Zeker bij gezamenlijke woningen kan dat later misverstanden voorkomen.

Conclusie

Met dit arrest benadrukt het Hof dat niet alleen formele documenten, maar ook de feitelijke en affectieve relatie tussen partners zwaar kunnen wegen in het erfrecht. Hoewel de samenlevingsovereenkomst formeel was beëindigd, bleef de onderlinge band voor het Hof doorslaggevend.

De uitspraak laat tevens zien dat de bedoeling van de erflater centraal kan staan, ook als de feitelijke situatie verandert. Voor samenwoners is dat een belangrijke waarschuwing: zorg dat jullie testament en samenlevingsovereenkomst bij ingrijpende veranderingen wordt herzien, zodat ze blijven aansluiten bij de werkelijke situatie en de wederzijdse intenties.

De partner werd in dit geval dus wél als erfgenaam aangemerkt: een uitkomst die duidelijk maakt hoe nauw liefde, leven en recht soms met elkaar verweven zijn.

Geschreven door: Sarah Vanneer

Bron: ECLI:NL:GHARL:2025:3091