Beslag in het civiele recht: een krachtig middel met ingrijpende gevolgen

Het leggen van beslag is een van de meest vergaande maatregelen binnen het civiele recht. Het biedt schuldeisers een wettelijk middel om – binnen duidelijke grenzen – bezittingen van een schuldenaar tijdelijk veilig te stellen of zelfs te executeren. Van loonbeslag tot het bevriezen van een bankrekening: beslag komt vaker voor dan veel mensen denken, maar roept in de praktijk vaak vragen op.

In deze blog leest u wat beslag precies is, welke vormen er zijn, hoe het wordt toegepast, en welke rechten u heeft – of u nu schuldeiser of schuldenaar bent.

Wat houdt ‘beslag leggen’ eigenlijk in?

Beslag leggen betekent dat een schuldeiser een bepaald vermogensbestanddeel van de schuldenaar tijdelijk laat ‘vastzetten’. Denk aan geld op een bankrekening, een voertuig, salaris of zelfs een woning. De schuldenaar kan in zo’n geval niet zomaar over dat bezit beschikken: hij mag het niet verkopen, overdragen of gebruiken, zolang het beslag van kracht is.

Het doel is om betaling af te dwingen of te voorkomen dat de schuldenaar zijn bezittingen kan vervreemden voordat de schuldeiser zijn recht heeft gehaald. Beslag wordt meestal gelegd door een gerechtsdeurwaarder, vaak in opdracht van een advocaat en met toestemming van de rechter

Conservatoir of executoriaal: twee smaken beslag

In het civiele recht maken we onderscheid tussen twee hoofdcategorieën van beslag:

1. Conservatoir beslag – voor de uitspraak

Conservatoir beslag wordt gelegd vóórdat de rechter uitspraak doet. Het dient als een voorzorgsmaatregel: bijvoorbeeld om te voorkomen dat de schuldenaar tijdens de procedure zijn auto verkoopt of geld opzij zet. Dan komt de schuldeiser straks met lege handen te staan. Door conservatoir beslag blijft het betreffende goed beschikbaar totdat de rechter een definitief oordeel heeft geveld.

Let op: om dit beslag te mogen leggen, is toestemming van de rechter vereist. De wederpartij wordt meestal pas achteraf geïnformeerd, zodat er geen tijd is om bezittingen te doen verdwijnen.

2. Executoriaal beslag – na de uitspraak

Zodra een schuldeiser een vonnis of andere executoriale titel op zak heeft, kan hij via de deurwaarder overgaan tot executoriaal beslag. Daarmee kan het beslag daadwerkelijk worden uitgewonnen, bijvoorbeeld door het verkopen van goederen of het innen van een batig banksaldo of loon. Dit is dus de uitvoerende fase: het moment waarop recht ook écht wordt gerealiseerd.

Een voorbeeld uit de praktijk

Stel: U heeft een bouwbedrijf en een klant weigert te betalen voor een afgeronde verbouwing. U heeft al herinneringen gestuurd, gebeld en aangemaand – zonder resultaat. Uiteindelijk start u een procedure bij de rechtbank.

Tegelijkertijd vraagt u de voorzieningenrechter om toestemming om conservatoir beslag te leggen op de bestelbus van de klant, zodat de bus gedurende de procedure niet verkocht kan worden of op een andere naam kan worden gezet.  De bus mag niet verkocht of overgedragen worden en blijft 'vast' staan tot het eindvonnis. Krijgt u uiteindelijk gelijk van de rechter? Dan kan het beslag worden omgezet in executoriaal beslag – en de bus kan worden verkocht om uw vordering te innen.

Wat als er bij u beslag wordt gelegd?

Beslag aan de ontvangende kant meemaken is niet niks. Het kan schrikken zijn als u ineens merkt dat uw bankrekening is bevroren of een deel van uw loon wordt ingehouden.

Maar belangrijk om te weten: er zijn altijd regels en grenzen. Zo mag men bij loonbeslag altijd een bepaald bedrag houden om van te leven: de zogeheten beslagvrije voet, Dit is het gedeelte van het inkomen dat men altijd mag behouden als er beslag is gelegd. Het is bedoeld om ervoor te zorgen dat men voldoende geld overhoudt om van te leven en de vaste lasten te betalen, zoals huur, levensmiddelen, zorgkosten.

Wanneer er bankbeslag op uw rekening wordt gelegd, betekent dat niet dat het geld meteen van uw rekening wordt afgeboekt. In de meeste gevallen wordt het bedrag ter hoogte waarvan beslag verlof is verleend op het moment van beslaglegging tijdelijk geblokkeerd. U kunt er dan niet meer over beschikken, maar het wordt ook nog niet direct overgemaakt aan de schuldeiser. Dat geeft u– in principe – nog een kans om juridisch verweer te voeren. Daarnaast geldt dat bij beslag op een privérekening ook een beslagvrije voet wordt gehanteerd. Betalingen die na het beslag op uw rekening binnenkomen vallen niet onder het beslag.

Misbruik van beslagrecht

Beslag mag niet worden ingezet als pressiemiddel of zonder gegronde aanleiding. De Hoge Raad heeft in meerdere uitspraken benadrukt dat misbruik van recht kan worden aangenomen als beslag wordt gelegd:

• Terwijl evident is dat er geen vordering is;

• Of terwijl het doel van het beslag is om schade toe te brengen of te intimideren.

  
  

In zulke gevallen kan de beslaglegger aansprakelijk worden gesteld voor de schade die uit het beslag voortvloeit.

Denkt u dat het beslag onterecht is, of dat het veel te ver gaat in verhouding tot de schuld? Dan kunt u via een advocaat bezwaar maken. Dat kan in de vorm van een verzoek tot opheffing van het beslag of, als er haast bij is, via een kort geding bij de voorzieningenrechter. Die kan het beslag geheel of gedeeltelijk ongedaan maken, bijvoorbeeld omdat de vordering niet deugt of omdat het beslag leidt tot disproportionele gevolgen.

In veel gevallen hoeft het echter niet zover te komen. Beslag is meestal een laatste redmiddel. In de praktijk blijkt dat er vaak nog ruimte is voor overleg. Door tijdig contact op te nemen met de schuldeiser of diens deurwaarder, kunt u vaak tot een betalingsregeling of schikking komen. Daarmee voorkomt u verdere executiemaatregelen en bespaart u ook op extra kosten. Zo blijft de schade aan beide kanten beperkt – iets waar uiteindelijk iedereen bij gebaat is.

Overweegt u zelf beslag te laten leggen of wordt u geconfronteerd met beslag? Neem vrijblijvend contact op met ons kantoor via info@consigliera.nl of bel naar 0475-58 42 14. Wij helpen u graag verder.